Hoe vaak hoor je een collega of medewerker deze woorden uitspreken? Nog leuker is de vraag óf je dat graag wilt horen. En zo ja, hoe zorg je er dan voor dát dit gaat gebeuren?

Dit artikel gaat over het positief beïnvloeden van gewenst gedrag op de werkvloer. Je krijgt concrete inzichten en handvatten aangereikt om te werken aan een omgeving waarbinnen mensen zich veilig voelen, en graag werken.

Gedoe op de werkvloer

Is het je al opgevallen? Alle media staan er bol van: “Ongewenst gedrag en ongewenste omgangsvormen”. Binnen organisaties, politiek, sport en ga zo maar door. Het is gewoon tenenkrommend, verdrietig, pijnlijk, beschamend, bedreigend en soms ook fataal. 

Over mensen en gedrag is veel te vertellen. Ook wordt er veel onderzoek naar gedaan. Ondanks alle inzichten, meningen en interventies rondom ongewenst gedrag, hoe komt het toch dat dit hardnekkige spook nog steeds rondwaart? 

Protocol hier, afspraak daar…

Er wordt in de werkomgeving meer en meer aandacht gegeven aan afspraken rondom omgangsvormen, en dus ons gewenste gedrag. Prima, kaders stellen! Wat vinden we acceptabel en wat niet. Alleen, in praktijk blijkt dat niet voldoende. We voorkomen niet dat medewerkers tóch worden gepest, uitgesloten, gediscrimineerd of onjuist worden behandeld.

Klaarblijkelijk is dus een instructie, manifest of ‘handleiding’ niet voldoende om gewenst gedrag te stimuleren. 

Ongewenst gedrag wordt beloond!

Een van mijn kinderen vroeg mij laatst om hulp. “De printer is stuk, en ik móet dit morgenochtend voor school hebben!” Wat doe je dan? Direct helpen natuurlijk! Na enkele technisch ingewikkelde interventies (printer uit, printer aan, papier in de lade?) bleek er gelukkig niets met de printer aan de hand te zijn. Maar printen? Ho maar. “Weet je wat lieverd, stuur dat document naar mij toe, ik print het wel voor je”. En ja hoor, gelukt. Maar…huh? Weinig onleesbaar kleine tekst op een heel groot wit A4 papier. “Nou sorry hoor, ik moet je teleurstellen. De printer doet toch wel heel raar”. 

Ik ontdekte vervolgens een wat vreemde en onverklaarbare glimlach op het gezicht van mijn kind. “Nee hoor, is prima zo, dank je wel pap!” Was het antwoord. Het duurde bij mij wat langer voordat ik begreep dat ik een vernuftig spiekbriefje had geprint… 

De stimulans om een spiekbriefje in elkaar te zetten (ongewenst gedrag) was groter dan nog even de lesstof te bestuderen (gewenst gedrag).

De beloning wint van de instructie

De beoordeling ‘gewenst of ongewenst’ is wat wij zelf – als observant – geven aan gedrag. Maar voor diegene die ‘het doet’, die ervaart de beloning van haar of zijn gedrag, ongeacht of we dit als positief of negatief beoordelen. In het voorbeeld van het spiekbriefje wordt dus het ‘ongewenste gedrag’ beter beloond dan het ‘gewenste gedrag’.

Terug naar de werkomgeving. Als dus die vervelende collega of leidinggevende ‘weer eens lekker uit de hoek komt’, bedenk dan dat dat gedrág wordt beloond, ondanks alle afspraken die we met elkaar hebben gemaakt ‘dat we dát niet meer willen’.

De ‘pester’ ervaart direct meer macht door pestgedrag. De ‘bullebak manager’ krijgt het team stil door met verheven stem en agressie de vergadering te leiden.

Belonen van resultaat, óf gedrag?

Stel nu dat ik nooit had geweten dat mijn kind een spiekbriefje heeft gebruikt, en dat het resultaat van de toets een dikke voldoende zou zijn. Vervolgens geef ik een dik compliment over het resultaat. “Top joh, wat een fantastische prestatie!” Welk onderliggend gedrag heb ik dan beloond?

Laten we ons realiseren dat het ogenschijnlijk onschuldige schoolvoorbeeld dagelijkse kost is op de werkvloer. Wanneer we vooral de resultaten belonen, dan is er een groot risico dat we onderliggend ongewenst gedrag openlijk stimuleren. De ‘bullebak manager’ behaalt zakelijke doelen en krijgt daar de credits voor. “Alles voor het resultaat!”

Het is zó belangrijk dat we vooral het gewenste gedrag stimuleren, in plaats van alleen het uiteindelijke resultaat.

Samenwerken, elkaar respecteren, inclusie

Het is heel fijn dat er veel aandacht is op deze thema’s. En ik zie ook dat we daar nog wat mee stoeien. Want, goed samenwerken en elkaar respecteren. Hoe doe je dat precies? Een inclusieve organisatie, welk gedrag zie ik daar dan? En als het nog niet helemaal lukt, hoe gaan we daar dan mee om?

Hoe doe je dat? Een inclusieve organisatie? Doe het eens voor?

Handvatten

Om een handje te helpen… hoe kan je aandacht geven aan gewenst gedrag, en hoe creëer je een omgeving waar jij en je collega’s energie krijgen?

1. Maak samen duidelijk welk gedrag nodig is om een gewenst resultaat te bereiken (specificeer gedrag)
2. Wat doen we als we dit gedrag waarnemen? (stimuleren en belonen)
3. Corrigeer ongewenst gedrag (omgaan met ongewenst gedrag)

Is het zo eenvoudig? Nou, de stappen wel. En, ze zijn zeer effectief! Maar de disclaimer? Ook mijn artikel is maar een ‘instructie’, lang niet zo effectief als het gaan ervaren hoe het in praktijk werkt.

BIO

Ik leid digitale transities waar mens en organisatie centraal staan. Ook geef ik regelmatig trainingen en masterclasses over gedragsverandering binnen organisaties. 

Wil je meer weten, of zoek je een programma manager voor een ingewikkeld vraagstuk? Neem contact met mij op, ik help je graag.

Hartelijke groet, 

Erik Overdick